Ocieplenie płyty fundamentowej – od góry czy od spodu?

[KRYSTIAN] Witajcie w kolejnym odcinku podcastu Dylematy Budowlane. Dzisiaj porozmawiamy o tym, czy lepiej zrobić ocieplenie pod płytą, czy też nad płytą fundamentową.

[SŁAWEK] Cześć Krystian. Zacznijmy od przedstawienia się. Jestem Sławek Zając, od wielu lat doradca budowlany. Prowadzę serwis Poradnik Budowlany. Razem z Krystianem jesteśmy twórcami kursu online dla osób, które chcą wybudować dom bez błędów. Moją rolą jest to, żeby przekazać jak najwięcej rzetelnych, sprawdzonych informacji na temat wyboru działki i samej budowy.

[KRYSTIAN] A ja nazywam się Krystian Lemkowski. Z zawodu i zamiłowania jestem inżynierem budownictwa. Zajmuję się m.in. prowadzeniem budów domów indywidualnych i doradztwem budowlanym.  I tak jak wspomniałaś, jesteśmy autorami kursu dla osób budujących własny dom. I myślę, że po tym krótkim wstępie możemy przystąpić do tego.

Polityka zwrotu kursów budowlanych

[SŁAWEK] Oferujemy 30-dniową gwarancję zwrotu pieniędzy na nasze kursy. Niedawno ktoś skorzystał z tej opcji po 40 minutach od zakupu. Bez problemu dokonaliśmy zwrotu. Uważam, że to uczciwe podejście – każdy może spokojnie zapoznać się z kursem i zdecydować, czy mu odpowiada. Wystarczy krótki mail z prośbą o zwrot, bez formalności. Zapraszamy na stronę jaksiewybudowac.pl – kupując nasze kursy nie podejmujecie żadnego ryzyka.

[KRYSTIAN] Nie wiem, czy mnie zachęciłeś do zakupu, ale po tym, że już 40 minut nie da się obejrzeć nawet 10% tego, co tam znajduje się w kursie, więc no nie. Może faktycznie komuś to nie odpowiadało, nie ma problemu, ale to jest miesiąc na to, żeby każdy mógł jednak się zapoznać z zawartością kursu. Otóż tak. Także tyle czasu, tyle jest gwarancji satysfakcji.

[SŁAWEK] Tak, ale 98% osób kupuje kursy i są zadowolone nie korzystając z tego prawa zwrotu, więc to jest dla mnie dowód, że kursy są przygotowane dobrze i odpowiadają na pytania osób, które chcą kupić działkę czy też się dowodowo przygotować.

[KRYSTIAN] Myślę, że to była zachęcająca informacja. Tak jest. Dużo bardziej niż to, że ktoś zwrócił.

[SŁAWEK] Jak zawsze, słuchaj, marketing mamy do opanowania jeszcze.

[KRYSTIAN] Musimy poćwiczyć jeszcze marketing.

Fundamenty tradycyjne czy płyta fundamentowa?

[SŁAWEK] Tak jest, oczywiście zachęcamy do zadawania pytań i przechodzimy od razu do rzeczy, aczkolwiek przyda się mały wstęp. To, czy budować dom na płycie fundamentowej czy na tradycyjnych ławach, zależy od warunków gruntowo-wodnych. Jeśli nie wymagają one posadowienia domu na płycie, fundamenty tradycyjne są zazwyczaj tańszym i równie dobrym rozwiązaniem.

Jednak w przypadku trudnych warunków gruntowo-wodnych płyta fundamentowa staje się koniecznością. Wtedy pojawia się problem: różne firmy wykonawcze i doradcy proponują odmienne układy warstw w płycie. Jedni zalecają termoizolację pod, inni nad nią. Można się w tym pogubić, ale mam nadzieję, że dzisiaj rozwiejemy te wątpliwości.

 

Izolacja pod płytą czy nad płytą?

[KRYSTIAN] Miejmy nadzieję, że trochę tak. Dzisiaj skupimy się wyłącznie na temacie izolacji – czy powinna być pod płytą żelbetową, czy nad nią. Wszystkie inne kwestie, takie jak wybór między płytami fundamentowymi a tradycyjnymi fundamentami oraz warunki gruntowo-wodne, odkładamy na bok.

Możemy wyróżnić dwa skrajne przypadki: cała termoizolacja znajduje się pod płytą lub cała termoizolacja znajduje się na płycie. Oczywiście istnieje też trzeci przypadek – rozwiązanie mieszane. Zacznijmy od omówienia dwóch skrajnych opcji.

Rozróżnienie: Płyta fundamentowa vs. płyta żelbetowa

[SŁAWEK] Czekaj, tylko jedna rzecz w ramach wyjaśnienia, żebyśmy się trochę nie pogubili. Płyta fundamentowa to całe rozwiązanie obejmujące termoizolację i inne warstwy konstrukcyjne. Natomiast płyta żelbetowa jest jedynie częścią konstrukcji płyty fundamentowej.

Dlatego, gdy mówimy o termoizolacji pod lub nad płytą, mamy na myśli izolację w kontekście samej płyty żelbetowej.

Ocieplenie płyty fundamentowej

[SŁAWEK] Przejdźmy do tematu. Czy lepiej zastosować termoizolację pod czy nad płytą żelbetową?

[KRYSTIAN] Możemy wyróżnić dwa skrajne przypadki: cała termoizolacja znajduje się pod płytą lub cała termoizolacja znajduje się na płycie. Oczywiście jest też trzeci przypadek – coś pomiędzy. Zacznijmy od ocieplenia pod płytą żelbetową.

XPS pod płytę fundamentową

Pod płytą żelbetową stosuje się termoizolację z XPS, czyli styroduru. Jest to materiał droższy niż styropian EPS, o lepszych właściwościach, większej wytrzymałości, często lepszej termoizolacyjności i mniejszej nasiąkliwości.

Stosując ocieplenie tylko pod płytą, płyta żelbetowa wędruje wyżej w całej konstrukcji płyty fundamentowej. Oznacza to, że wynosimy naszą płytę żelbetową ponad poziom terenu, więc jest ona mniej narażona na zalewanie wodą opadową.

Takie rozwiązanie możemy stosować też, gdy chcemy zrobić płytę grzewczą, czyli płytę żelbetową z zatopionym w niej ogrzewaniem podłogowym. Jednak nie jestem fanem tego rozwiązania, bo nie lubię łączyć konstrukcji budynku z instalacjami.

[SŁAWEK] A co z gryzoniami? Czy jest ryzyko, że zrobią sobie mieszkanie w styropianie pod płytą?

[KRYSTIAN] To jest coś, czego jeszcze nie wiemy. Nie mamy pewności, jak za 20-30 lat te płyty będą wyglądać pod tym względem. O ile oczywiście płyty fundamentowe istnieją na świecie już od dosyć dawna, w Polsce też były stosowane już od dawna, no to na szeroką skalę one tak naprawdę są stosowane dopiero od paru lat. To pewna doza niepewności związana z izolacją cieplną pod samą płytą.

[SŁAWEK] Czy można jakoś zabezpieczyć się przed gryzoniami?

[KRYSTIAN] Można dać chudy beton pod termoizolację. To nie jest aż tak kosztowne, żeby nie było warto tego zrobić. Sprawa komplikuje się przy bokach płyty – trudno obetonować boki płyty, by wykonać zabezpieczenie. I to też nie jest tak, że u wszystkich na pewno będzie katastrofa. Absolutnie nie chciałbym, żeby ktoś się tego odebrał. Po prostu nie do końca wiemy przy masowej skali, jak to się zachowa za 50 lat.

[SŁAWEK] Można się z tego śmiać, ale znam osoby, które miały problem z gryzoniami. Na przykład, mysz weszła w styropian elewacyjny i dotarła do wysokości parapetu, drapiąc nocą. To okropny dźwięk, bo nie można go zlokalizować, a mysz jest po drugiej stronie muru, ukryta w styropianie. Jestem w stanie uwierzyć, że niektórzy mogą mieć problem z gryzoniami pod płytą fundamentową, nawet o tym nie wiedząc. Bałbym się nie stosować betonu podkładowego właśnie z tej przyczyny.

[KRYSTIAN] Tak, to może się wydawać ekstremalnym przypadkiem. Pamiętam remont budynku przemysłowego, gdzie cała elewacja była ze styropianu. Pod tym styropianem nie weszła jedna mysz, tylko całe stado. Styropian wyglądał jak ser szwajcarski – był podziurawiony i zjedzony. Można było oderwać warstwę tynku razem z klejem i siatką, a pod spodem widoczny był labirynt myszy. To musiało się dziać od dłuższego czasu, a ponieważ budynek był niezamieszkały, nikt tego nie słyszał.

[SŁAWEK] Niby skrajne przypadki, ale zdarzają się częściej niż myślimy. Ostatnio u mojej teściowej pojawił się podobny problem – na tarasie ciągle były kulki styropianowe. Nie wiedzieliśmy skąd się biorą, aż okazało się, że mysz wydłubała otworek i robiła sobie gniazdko w styropianie. Znam za dużo takich przypadków, żeby ryzykować. Dopóki nas to nie spotka osobiście, trudno w to uwierzyć, ale zapewniam, że to się zdarza.

 

Izolacja płyty fundamentowej

[KRYSTIAN] Wracając do tematu – warto jeszcze wspomnieć o jednej istotnej zalecie termoizolacji pod płytą fundamentową – tworzymy wtedy tzw. „ciepłą płytę”.

To umowna nazwa, którą używamy na potrzeby tego podcastu. Dla kontrastu, zaraz opowiem o „zimnej płycie”.

Ciepła płyta to taka, która jest ze wszystkich stron otoczona ociepleniem. Mamy wtedy ciągłość ocieplenia, które przechodzi od spodu budynku na jego ściany. Dzięki temu nie powstają żadne mostki termiczne, które mogłyby odprowadzać ciepło do gruntu lub powietrza wokół budynku. To jest zdecydowana zaleta tego rozwiązania.

Na drugim biegunie mamy konstrukcję, o której wspominałem wcześniej – termoizolację ułożoną w całości na płycie żelbetowej. W tym przypadku mówimy o „zimnej płycie fundamentowej”. Płyta fundamentowa jest całkowicie wyciągnięta poza termoizolację, więc sama w sobie nie jest ocieplona.

Jakie to ma konsekwencje? Odradzałbym robienia czegoś takiego w momencie, gdy budujemy dom w technologii murowanej. Wtedy ściany murowane stoją bezpośrednio na płycie, która ma bezpośredni kontakt z zimnym gruntem czy zimnym powietrzem na zewnątrz.

Takie rozwiązanie możemy zastosować, gdy budujemy dom szkieletowy. W domu szkieletowym mostek cieplny wynikający z połączenia ściany szkieletowej z płytą żelbetową nie jest tak duży.

Zaletą tego rozwiązania jest to, że w grubości termoizolacji możemy swobodnie układać instalacje. Instalacja kanalizacyjna stanowi większy problem ze względu na średnice 50-100 mm i konieczność zachowania spadku. Jeśli grubość styropianu na płycie będzie zbyt mała, trudno uzyskać odpowiedni spadek przy dłuższych odcinkach.

Termoizolacja nad płytą daje większą swobodę w etapowaniu budowy. Możemy wybudować stan surowy zamknięty i później spokojnie zdecydować o rozmieszczeniu ścianek, ogrzewania podłogowego czy urządzeń sanitarnych. To pozytywnie wpływa na harmonogram budowy i umożliwia późniejsze zmiany.

[SŁAWEK] A w przypadku termoizolacji pod płytą żelbetową, gdzie prowadzone są instalacje?

[KRYSTIAN] W rozwiązaniu z całą termoizolacją pod płytą, instalacje ogrzewania podłogowego i wodno-kanalizacyjne są zatopione w żelbecie. Kanalizację trzeba przewidzieć wcześniej – piony muszą przechodzić przez płytę. Tu nie ma miejsca na późniejsze zmiany czy błędy – wszystko wymaga precyzyjnego zaplanowania.

[SŁAWEK] Dlatego zawsze zalecamy, by przed rozpoczęciem budowy wiedzieć, jak będzie wykończony budynek.

[KRYSTIAN] Tak, osoby które przeszły nasz kurs poradzą sobie z tym. Czasem jednak wygodniej jest budować etapami. Oba rozwiązania są dobre – nie ma lepszego czy gorszego. Każde ma swoje cechy charakterystyczne.

Optymalne rozwiązanie ocieplenia

[SŁAWEK] A jakie jest optymalne rozwiązanie?

[KRYSTIAN] Najczęściej praktykuje się w Polsce robienie płyty fundamentowej z termoizolacją pod płytą i nad płytą. Dzięki temu łączymy zalety obu rozwiązań. Zachowujemy ciągłość izolacji termicznej, która jest wtedy bardziej efektywna. Ponieważ styrodur XPS jest droższy, zmniejszamy jego grubość – zamiast 20 cm dajemy około 10 cm, co pozwala zaoszczędzić na kosztach i zmniejszyć osiadanie związane z właściwościami tego materiału.

Jednocześnie zapewniamy sobie swobodę przy wykończeniu pomieszczeń i miejsce na poprowadzenie instalacji kanalizacyjnej oraz innych. To rozwiązanie jest obecnie optymalne, gdyż łączy najlepsze cechy obu skrajnych metod. Jeśli nie ma przeciwwskazań, zalecam właśnie takie pośrednie podejście do ocieplenia płyty fundamentowej.

Grubość styropianu

Moim zdaniem standardem jest sumaryczna grubość termoizolacji, łącznie pod i nad płytą, około 15 do 20 centymetrów. Przekraczanie tego nie ma już dużego sensu. Zwiększamy sobie mocno osiadanie samego styropianu, a w zamian nie uzyskujemy aż tak dużej poprawy termoizolacyjności.

Należałoby to podzielić na takiej zasadzie, żeby jakieś 8 do 10 centymetrów położyć na płycie po to, żeby właśnie ukryć swobodnie instalację przede wszystkim kanalizacyjną, bo ona jest najbardziej wymagająca, jeśli chodzi o te spadki, o swoje gabaryty.

Takim absolutnym minimum to jest około 6 cm, poniżej tego to praktycznie nie da się już użyć ani kanalizacji, ani rur z ciepłą, zimną wodą użytkową, więc te 8-10 cm to jest takie optimum moim zdaniem.

No i tą resztę, dopełnienie do tych 15 do 20 centymetrów powinno położyć pod płytą, bo tam one będą wtedy pracowały jako zapewnienie ciągłości termoizolacji wokół budynku ze wszystkimi związanymi z tymi zaletami.

[SŁAWEK] A co z hydroizolacją? Jak zabezpieczyć fundamenty przed wilgocią? Po pierwsze mamy różne konstrukcje płyty, przez co jak ktoś chce znaleźć wykonawcę, który wykona płytę, to dostanie, podejrzewam, 12 wycen i każda oferta będzie inna, będzie inny przekrój płyty i tak dalej, i tak dalej.

W kursie pokazujemy, które rozwiązania są dobre, ale trochę mnie zadziwia to, że jest sporo rozwiązań, które nie są prawidłowe. Tak jakby niektórzy liczyli na to, że brak jednego elementu jest na tyle mało ryzykowne, że nic się nie stanie. To są częste argumenty. Więc jak powinna być wykonana płyta fundamentowa, aby w ogóle nie było ryzyka przedostawania się wilgoci do środka budynku?